بیماری عروق کرونر

تنگ تر شدن عروق کرونر مانع از رسیدن خون کافی و سرشار اکسیژن به قلب می شود، بویژه در مواقعی که ضربان قلب بالا می رود، مثلاً به هنگام انجام تمرینات ورزشی، در مراحل اولیه، کاهش جریان خون منجر به بروز هیچ علامتی از بیماری نمی شود، ولی رفته رفته و همزمان با تجمع بیشتر پلاک ها در عروق کرونر، علایم و نشانه های مربوط به بیماری عروق کرونر پدیدار می شوند. نشانه هایی چون:

• درد قفسه سینه (آنژین). ممکن است فرد بیمار در قفسه سینه خود احساس فشار یا تنگی کند، درست مثل اینکه فردی بر روی قفسه سینه شما ایستاده و به آن فشار وارد می کند. معمولاً فشارهای فیزیکی و روانی سبب تحریک این درد می شوند. درد بوجود آمده معمولاً در طی چند دقیقه پس از توقف فعالیت استرس زا از بین می رود. در برخی از افراد بویژه در زنان، این درد می تواند زود گذر یا بسیار شدید باشد و در نواحی چون شکم ، پشت و بازو نیز احساس شود.
• تنگی نفس. عدم توانایی قلب در پمپاژ خون کافی به اعضای مختلف بدن می تواند منجر به بروز تنگی نفس یا خستگی بیش از حد شود.
• حمله قلبی. انسداد کامل عروق کرونر می تواند منجر به بروز حمله قلبی شود. علایم و نشانه های عمده حملات قلبی عبارتند از: احساس فشار و سنگینی در قفسه سینه و بروز درد شانه یا بازو که گاهی اوقات همراه با تنگی نفس یا تعریق می باشد. احتمال بروز علایم و نشانه های غیر معمول مربوط به حمله قلبی نظیر بروز حالت تهوع و درد پشت یا فک در زنان بیشتر از مردان می باشد. گاهی اوقات یک حمله قلبی بدون هیچ علامت یا نشانه ظاهری رخ می دهد.

چنین تصور می شود که بیماری عروق کرونر با وارد آمدن آسیب یا جراحت به لایه داخلی عروق کرونر آغاز می شود. حتی گاهی اوقات این بیماری در دوران کودکی شروع می شود. فاکتورهای زیادی وجود دارند که می توانند منجر به بروز این آسیب ها شوند که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مصرف سیگار
• فشار خون بالا
• کلسترول بالا
• دیابت یا مقاومت به انسولین
• انجام پرتو درمانی در قفسه سینه که برای درمان برخی از سرطان ها استفاده می شود.
• سبک زندگی کم تحرک

زمانی که دیواره داخلی یک شریان آسیب می بیند، در طی پروسه ای که آترواسکلروز (تصلب شرایین) نامیده می شود، پلاک های ساخته شده از کلسترول و سایر ضایعات سلولی در محل آسیب تجمع می یابند. در صورت بروز یا گسستگی در سطح این پلاک ها، سلول های خونی که پلاکت ها نامیده می شوند در این محل تجمع یافته و در پی اصلاح و مرمت شریان بر می آیند. این تجمع پلاکت ها می تواند سبب انسداد شریان و بروز حمله قلبی شود.

فاکتورهای خطر برای بروز بیماری عروق کرونر عبارتند از:

• سن. بالا رفتن سن منجر به افزایش خطر وارد آمدن آسیب و تنگ تر شدن شریان ها می شود.
• جنسیت. عموماً احتمال ابتلا مردان به بیماری عروق کرونر بیشتر از زنان می باشد. اگر چه احتمال ابتلا زنان به این بیماری نیز پس از یائسگی افزایش می یابد.
• سابقه خانوادگی. وجود سابقه ای از یکی از اعضای خانواده به بیماری های قلبی، سبب افزایش احتمال ابتلا فرد به بیماری عروق کرونر می شود، بویژه در مواقعی که یکی از بستگان نزدیک در سنین پایین به بیماری قلبی مبتلا شده باشد. آن دسته از افرادی که پدر یا برادر آنان قبل از سن 55 سالگی و مادر یا خواهر آنان قبل از 65 سالگی به بیماری قلبی مبتلا شده اند، در معرض خطر بالاتری قرار دارند.
• مصرف سیگار یا سایر دخانیات. نیکوتین سبب تنگ تر شدن رگ های خونی می شود و منو اکسید کربن نیز می تواند با وارد آمدن آسیب به پوشش های داخلی رگ ها سبب افزایش احتمال بروز آترواسکلروز شود. حملات قلبی در زنانی که روزانه حداقل 20 نخ سیگار می کشند 6 برابر زنانی می باشد که هرگز سیگار نکشیده اند. این میزان در مردان سیگاری 3 برابر مردان غیر سیگاری می باشد.
• فشار خون بالا. فشار خون کنترل نشده می تواند منجر به سخت و ضخیم تر شدن شریان ها و نیز تنگ تر شدند مجاری خونی شود.
• سطوح بالای کلسترول خون. کلسترول خون می تواند منجر به افزایش خطر تشکیل پلاک ها و بروز تصلب شرایین شود. سطوح بالای لیپوپروتئین با چگالی پایین (LDL)،که با عنوان کلسترول بد خوانده می شود و نیز سطوح پایین لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) که کلسترول خوب خوانده می شود می تواند منجر به افزایش سطح کلسترول خون و تصلب شرایین شود.
• دیابت. دیابت در افزایش احتمال ابتلا به بیماری عروق کرونر دخیل می باشد.
• چاقی. افزایش وزن بیش از حد، معمولاً سبب تشدید سایر فاکتورهای خطر می شود.
• عدم تحریک فیزیکی. عدم انجام فعالیت های ورزشی نیز با ابتلا به بیماری عروق کرونر و برخی از فاکتورهای خطر این بیماری مرتبط می باشد.
• استرس بالا. فشارهای روانی بالا و مستمر می تواند علاوه بر وارد آمدن آسیب به شریانها منجر به تشدید فاکتورهای خطر مربوط به این بیماری نیز شود.

فاکتورهای خطر معمولاً به شکل گروهی بوجود می آیند و می توانند به شکل زنجیره ای سبب افزایش احتمال بروز سایر فاکتورها شوند، به عنوان مثال چاقی سبب بروز فشار خون بالا و ابتلا به دیابت می شود. بروز همزمان برخی از فاکتورهای خطر سبب افزایش احتمال ابتلا فرد به بیماری عروق کرونر می شود. به عنوان مثال سندرم متابولیک (مجموعه ای از شرایط که شامل فشار خون بالا، تری گلیسیرید بالا، سطوح افزایش یافته انسولین در خون و چربی بیش از حد در اطراف شکم می باشد)، سبب افزایش احتمال ابتلا فرد به بیماری عروق کرونر می شود.

گاهی اوقات، بیماری عروق کرونر بدون هیچ فاکتور خطر شناخته شده ای بوجود می آید. در حال حاضر محققان در حال بررسی سایر فاکتورهای خطر احتمالی برای ابتلا به بیماری هستند، مواردی نظیر:

• آپنه خواب. این اختلال سبب می شود که بیمار در طول خواب به شکل مکرر دچار وقفه های تنفسی شود. افت ناگهانی سطوح اکسیژن خون که در طول آپنه خواب بوجود می آید سبب افزایش فشار خون و وارد آمدن فشار به دستگاه قلبی- عروقی شده و بدین ترتیب سبب بروز بیماری عروق کرونری می شود.
• پروتئین واکنشی ¹C. پروتئین CRP پروتئین نرمالی است که به هنگام وجود التهاب در هر ناحیه ای در بدن، سطح آن افزایش می یابد. سطوح بالای CRP می تواند فاکتور خطری برای ابتلا به بیماری های قلبی باشد. چنین تصور می شود که به هنگام تنگ تر شدن عروق کرونر، سطح CRP نیز در خون افزایش می یابد.
• تری گلیسیرید بالا. تری گلیسیرید نوعی چربی (لیپید) است که در خون وجود دارد. وجود سطح بالایی از تری گلیسیرید می تواند منجر به افزایش ابتلا به بیماری عروق کرونری، در زنان شود.
• هموسیستئین. هموسیستئین اسید آمینه ای است که برای تولید پروتئین و ساخت و نگهداری بافت ها بکار می رود. لیکن سطوح بالای هموسیستئین می تواند افزایش خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر شود.
• لیپوپروتئین (a). این ماده زمانی تشکیل می شود که ذرات LDL (لیپوپروتئین با چگالی کم) به یک پروتئین خاص متصل می شوند. لیپوپروتئین a می تواند توانایی بدن برای حل کردن لخته های خونی را مختل سازد. سطوح بالای لیپوپروتئین a با افزایش خطر ابتلا به بیماری های قلبی- عروقی، از جمله بیماری عروق کرونر حملات قلبی، همراه می باشد.

¹ CRP: C-reactive Protein

بیماری عروق کرونر می تواند عوارض زیر را در پی داشته باشد:

• درد سینه (آنژین). تنگ شدن عروق کرونر سبب خواهد شد که خون کافی به قلب نرسد، بویژه در طول انجام فعالیت های فیزیکی که ارگان به مقادیر بالایی از خون نیاز دارد. این پدیده می تواند منجر به بروز درد قفسه سینه (آنژین) یا تنگی نفس شود.
• حمله قلبی. با پارگی پلاک های کلسترول و تشکیل لخته های خونی، انسداد کامل شریان قلب می تواند سبب بروز حمله قلبی شود. عدم ورود جریان خون به قلب می تواند سبب وارد آمدن آسیب به ماهیچه های قلب شود. میزان آسیب های وارد آمده تا اندازه ای وابسته به سرعت اقدامات درمانی می باشد.
• نارسایی قلبی. چنانچه کاهش جریان خون سبب شود که اکسیژن و مواد مغذی کافی به بخش هایی از قلب نرسد و یا اگر بروز حمله قلبی سبب وارد آمدن آسیب به قلب شده باشد، در این صورت ممکن است که قلب بسیار ضعیف شود و توانایی پمپاژ کافی خون به سایر قسمت های بدن را نداشته باشد. این وضعیت نارسایی قلبی نامیده می شود.
• ریتم غیر طبیعی قلب (آریتمی). نرسیدن خون کافی به قلب یا وارد آمدن آسیب به بافت های قلبی می تواند منجر به بروز اختلالاتی در پالس های الکتریکی قلب شده و سبب بروز آریتمی شود.

ایجاد تغییرات در سبک زندگی، علاوه بر درمان بیماری عروق کرونر می تواند از بروز این بیماری پیشگیری کند. داشتن یک سبک زندگی سالم می تواند عروق خونی را قوی نگه داشته و منجر به از بین رفتن پلاک ها شود. با پیروی از اقدامات زیر می توانید قلب سالم تری داشته باشید:

• ترک سیگار
• کنترل بیماری هایی نظیر فشار خون بالا، کلسترول بالا و دیابت
• انجام فعالیت های فیزیکی
• پیروی از رژیم غذایی کم چرب، کم نمک و سرشار از میوه ها، سبزیجات و غلات سبوس دار
• حفظ تناسب اندام
• کاهش و مدیریت استرس

چنانچه احساس می کنید که دچار حمله قلبی شده اید بلافاصله با 115 تماس بگیرید. در صورت نداشتن دسترسی به خدمات اورژانس پزشکی، از فرد دیگری بخواهید تا شما را به نزدیکترین بیمارستان محل سکونت برساند در صورتی اقدام به رانندگی کنید که چاره دیگری نداشته باشید.

در صورت داشتن فاکتورهای خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر (نظیر فشار خون بالا، کلسترول بالا، استعمال دخانیات، دیابت یا چاقی) با پزشک خود مشورت کنید. در این صورت پزشک شما را معاینه خواهد کرد، بویژه چنانچه علایم و نشانه های تنگی شریان ها را داشته باشید. حتی در صورت عدم وجود شواهد دال بر ابتلا به بیماری عروق کرونر، ممکن است که پزشک مربوطه درمان فاکتورهای خطر را توصیه کند. تشخیص و درمان به موقع می تواند مانع از پیشرفت بیماری عروق کرونر شده و به پیشگیری از بروز حملات قلبی کمک کند.

پزشک معالج سؤالاتی را در ارتباط با تاریخچه پزشکی بیمار پرسیده و اقدام به معاینه بدنی و درخواست برخی آزمایش های روتین خواهد کرد. همچنین ممکن است برای تشخیص بیماری از روش های زیر نیز استفاده کند:

• الکتروکاردیوگرام (ECG). الکتروکاردیوگرام یا نوار قلبی، سیگنال های الکتریکی قلب را ثبت می کند. یک ECG می تواند شواهدی دال بر بروز یک حمله قلبی در گذشته و یا حمله ای که در حال رخ دادن می باشد را نشان دهد.
  در برخی از موارد هولتر مانیتورینگ (Holter monitoring) نیز توصیه خواهد شد. در این نوع ECG، یک مانیتور قابل حمل به مدت 24 ساعت به بیمار وصل می شود و وی به انجام فعالیت های نرمال خود می پردازد. برخی از ناهنجاری های ثبت شده توسط دستگاه، می تواند حاکی از عدم رسیدن جریان خون کافی به قلب باشد.
• اکوکاردیوگرام. در اکوکاردیوگرافی از امواج صوتی به منظور تولید تصاویری قابل مشاهده از قلب استفاده می شود. در طول این آزمایش، پزشک می تواند مشخص کند که آیا همه قسمتهای دیواره قلب در روند پمپاژ خون همکاری می کنند یا خیر. به احتمال زیاد قسمت هایی که عملکرد ضعیف تری دارند، در طول حمله قلبی دچار آسیب شده اند و یا اکسیژن بسیار کمی را دریافت می کنند. چنین وضعیتی می تواند حاکی از بروز بیماری عروق کرونر و یا سایر بیماری ها باشد.
• تست استرس (تست ورزش). در مواردی که علایم و نشانه ها، بیشتر در طول فعالیت های ورزشی بوجود می آیند، پزشک از بیمار می خواهد که در طول انجام ECG بر روی تردمیل راه برود و یا بر روی دوچرخه ثابت پدال بزند. این آزمایش با عنوان تست استرس یا تست ورزش شناخته شده است. در برخی از موارد به جای انجام تمرینات ورزشی از داروهای خاصی، به منظور تحریک قلب، استفاده می شود.
  برخی از تست های استرس با استفاده از اکوکاردیوگرام انجام می شوند. در این روش، قبل و پس از راه رفتن بر روی تردمیل یا پدال زدن بر روی دوچرخه ثابت، اکوکاردیوگرافی بر روی بیمار انجام می گیرد، و یا به منظور تحریک کردن قلب در طول اکوکاردیوگرام داروهای خاصی تجویز می شود.
  تست استرس دیگری که با عنوان تست استرس هسته ای شناخته شده است، به اندازه گیری جریان خون ورودی به ماهیچه قلب در طول استرس و استراحت کمک می کند. این تست بسیار شبیه به تست های استرس ورزش روتین می باشد، و در طی آن علاوه بر ECG، تصاویری از قلب نیز بدست می آید. در این تست مقادیر بسیار کمی از موارد رادیواکتیو نظیر تالیوم وارد جریان خون می شود. دروبین های ویژه بکار گرفته شده در این آزمایش قادر به شناسایی قسمتهایی از قلب می باشند که جریان خون کمتری دریافت می کنند.
• کاتتریزاسیون قلبی یا آنژیوگرافی. پزشک به منظور مشاهده جریان خون وارده به قلب، ماده رنگی خاصی را به شکل درون عروقی به درون شریان ها تزریق می کند. این روش آنژیوگرافی نامیده می شود. این ماده رنگی از طریق یک لوله بلند نازک انعطاف پذیر (کاتتر) وارد شریان کشاله ران شده و از آنجا به داخل قلب و رگ های کرونری فرستاده می شود.
  این روند، کاتتریزاسیون عروق قلبی نامیده می شود. این ماده رنگی، تنگی عروق و انسدادهای بوجود آمده را بر روی تصاویر اشعه ایکس نشان می دهد. در صورت بروز انسدادی که نیازمند درمان می باشد، کاتتری که یک بالون به سر آن متصل است به محل انسداد فرستاده می شود. سپس بالون مذکور باد شده و ناحیه تنگ شده را باز و روند جریان خون را در عروق کرونر بهبود می بخشد. برای باز نگهداشتن شریان متسع از یک لوله مشبک (استنت) استفاده می شود.
• سی تی اسکن. با استفاده از تکنیک های توموگرافی کامپیوتری، سی تی اسکن، می توان رسوب های کلسیم ایجاد شده در سرخرگ ها که سبب تنگ تر شدن این رگها شده اند را مشاهده کرد. در صورت وجود مقادیر قابل توجه کلسیم، به احتمال زیاد فرد به بیماری عروق کرونر مبتلا شده است.
  با استفاده از یک سی تی آنژیوگرام کرونر (که در طی آن یک ماده رنگی کنتراست به شکل درون رگی وارد سرخرگ ها می شود) می توان تصاویری از سرخرگ های قلب را بدست آورد.
• آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی(MRA). در این روش با استفاده از تکنولوژی MRA (که اغلب با یک ماده رنگی کنتراست تزریقی ترکیب می شود) عروق مسدود و تنگ شده قلب مورد بررسی قرار می گیرند، ولی جزئیات بدست آمده از این روش به اندازه شیوه آنژیوگرافی واضح نمی باشند.

لطفا این مقاله را مطالعه بفرمایید: درمان بیماری عروق کرونری

ایجاد تغییراتی در سبک زندگی می تواند از بروز بیماری عروق کرونر جلوگیری کرده و یا از سرعت پیشرفت آن بکاهد.

• ترک سیگار. استعمال دخانیات عمده ترین فاکتور خطر برای ابتلا به بیماری عروق کرونر می باشد. نیکوتین موجود در سیگار سبب منقبض شدن رگهای خونی شده و قلب را وادار به فعالیت بیشتر می کند. بعلاوه منو اکسید کربن تولید شده توسط سیگار، بواسطه کاهش اکسیژن خون سبب وارد آمدن آسیب به پوشش داخلی رگهای خونی می شود. ترک سیگار یکی از بهترین شیوه های کاهش خطر بروز حملات قلبی می باشد.
• کنترل فشار خون. حداقل هر 2 سال یکبار فشار خون خود را اندازه بگیرید. به احتمال زیاد در صورت بالا بودن فشار خون یا وجود سابقه بروز بیماری های قلبی در خانواده می بایستی به شکل مکرر فشار خون خود را کنترل کنید. فشار خون ایده آل پایین تر از 120 برای سیستول و 80 برای دیاستول می باشد. (که در واحد میلی متر جیوه اندازه گیری می شود mmHg).
• کنترل کلسترول خون. تمامی افراد می بایست نخست در سن 20 سالگی تست کلسترول خون را انجام دهند و سپس حداقل هر 5 سال یکبار مجددا آنرا کنترل کنند. در صورت طبیعی نبودن نتایج آزمایش، پزشک کنترل های بیشتری را توصیه خواهد کرد. در بیشتر افراد سطح LDL (کلسترول بد خون) می بایست پایین تر از 130 mg/dl باشد. چنانچه فرد سایر فاکتورهای خطر را نیز داشته باشد در این صورت LDL هدف می بایست پایین تر از 100 mg/dl باشد.

• کنترل دیابت. در افراد مبتلا به دیابت، کنترل دقیق قند خون می تواند به کاهش خطر بروز بیماری های قلبی کمک کند.
• انجام فعالیت های ورزشی. انجام تمرینات ورزشی به دستیابی و حفظ تناسب اندام ، کنترل دیابت، فشار خون و کلسترول بالا کمک می کند (تمامی مواردی که جزء فاکتورهای خطر بیماری عروق کرونر محسوب می شوند). می توانید به صلاحدید پزشک خود روزانه 30 - 60 دقیقه به انجام فعالیت های ورزشی بپردازید.
• مصرف غذاهای سالم. یک رژیم غذایی سالم برای قلب، نظیر رژیم مدیترانه ای، که بر مصرف مواد غذایی گیاهی نظیر میوه ها، سبزیجات، غلات سبوس دار، حبوبات و آجیل تاکید دارد و میزان چربی های اشباع، کلسترول و سدیم آن پایین می باشد، می تواند به کنترل فشار خون، وزن و کلسترول کمک کند. مصرف یک یا دو وعده ماهی در هفته نیز مفید می باشد.
• حفظ وزن مناسب. چاقی سبب افزایش خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر می شود. کاهش وزن حتی به میزان چند کیلوگرم نیز می تواند به پایین آمدن فشار خون و کاهش خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر کمک کند.
• مدیریت استرس. تا آنجا که می توانید استرس را از خود دور کنید، می توانید برای مدیریت استرس روش های سالم نظیر شل سازی عضلات و تنفس عمیق را امتحان کنید.

به خاطر داشته باشید که علاوه بر تغییرات ایجاد شده در سبک زندگی، انجام چکاپ های پزشکی روتین نیز اهمیت بالایی دارند. برخی از فاکتورهای خطر عمده بیماری عروق کرونر (فشار خون بالا، کلسترول بالا و دیابت) در مراحل اولیه فاقد علایم و نشانه های خاص می باشند. تشخیص و درمان به موقع این فاکتورها می تواند زمینه را برای برخورداری از سلامت قلبی فراهم سازند.

در ارتباط با تزریق سالانه واکسن آنفلوانزا نیز با پزشک خود مشورت کنید. بیماری عروق کرونر و سایر اختلالات قلبی - عروقی سبب افزایش احتمال بروز عوارض مربوط به آنفلوانزا می شود.